این مقاله قصد دارد راجع به موضوع "آلات موسیقی چیست؟" مطالبی را به افراد علاقهمند ارائه دهد. اما پیش از آن به اهمیت و محبوبیت ابزار آلات موسیقی اشاره خواهد شد.
شاید تاکنون این سوال به ذهن شما نیز رسیده باشد که معنای واژه "ساز" و آلات موسیقی چه هستند. هنگام صحبت در مورد انواع ساز، سازهایی که به ذهن افراد میآیند، پیانو، ویالون، گیتار و ساز دهنی هستند. در حقیقت کسی از این موضوع آگاهی ندارد که این سازها متعلق به چه دستهای هستند یا به جز این موارد، چه سازهای دیگری موجود است. گاهی اوقات امکان دارد که با شنیدن یک آهنگ خاص، نتوانید بفهمید که منبع ایجاد آن چیست.
اگر اطلاعات شما نیز محدود به همین موارد میشود، توصیه میکنیم که این مقاله را مطالعه کنید. این مقاله قصد دارد که معرفی ساز و ابزار آلات موسیقی را به صورت بنیادی برای شما ارائه دهد.
در این مقاله مربوط به "آلات موسیقی چیست؟" ابتدا باید به تعریف کلمه "ساز" پرداخت. ساز را میتوان در یک جمله خلاصه کرد. هر آنچه که به شما کمک کند که نتی را بنوازید، ساز نامیده میشود. پس به این ترتیب اگر قصد اشاره به اولین ساز موجود در دسترس بشر را داشته باشیم، باید صدای خود انسان را معرفی کنیم. اما با گذشت تدریجی زمان و کم کم، انسان توانست که اختراع ابزار و وسیلههای گوناگونی را برای نواختن ساز انجام دهد؛ ابزاری که کیفیت بسیار بیشتری در مقایسه با صدای خود آنها دارد.
با این مقاله همراه شوید که در مورد ساز، انواع ساز و دستهبندی هر کدام بیشتر بدانید.
اگر شما هم به تازگی تصمیم به خرید یک ساز و ابزار موسیقی گرفتهاید، ممکن است با برخی از سوالات مواجه شوید که عبارت هستند از:
به عنوان یک تعریف میتوان گفت که ساز وسیلهای است که برای اجرای موسیقی و بیان احساسات به کار میرود. به کمک ساز میتوان ایجاد صداهایی در سبکهای مختلف موسیقی را امکانپذیر کرد و به این ترتیب تولید موسیقی را ممکن ساخت. فردی که نواختن ساز را انجام میدهد، نوازنده نام دارد.
نکته قابل توجه در مورد سازها این است که تعداد زیادی دارند و اختلاف بسیار زیاد آنها در جنس، ظاهر، نوع یا روش تولید صوت است. آشنایی و شناخت دقیق سازها اهمیت بسیار زیادی برای افرادی دارد که فعالیت آنها به طور تخصصی در زمینه تولید موسیقی است.
در حقیقت نوازنده باید از نوع ساز برای تولید هر سبکی از موسیقی آگاهی داشته باشد و همچنین دستهبندیهای آنها را بشناسد.
انواع مختلفی برای سازهای موسیقی وجود دارد که تقسیمبندی آنها با توجه به روش نواختن، شکل ظاهری و در مجموع بدنه اصلی ساز به چند دسته انجام میشود.
سازهای زهی را میتوان سازهایی معرفی کرد که به وجود آمدن صدا در آنها از لرزش زه، تار یا سیم رخ میدهد. به طور معمول صدای دلخواه از ساز با زخمه زدن یا ضربه کشیدن یا کشیدن آرشه روی این زهها به وجود میآید. بخشبندی سازهای زهی به صورتهای مختلفی انجام میشود. دو دسته زخمهای و مرکب در بخشبندی زه صداها وجود دارند.
دستهای از زه صداها، زه صداهای زخمهای هستند که تولید صدا در آنها با زخمه زدن با انگشت یا مضراب روی عامل لرزنده انجام میشود. زه صداهای مرکب را میتوان خانوادهای از زه صداها دانست.
برخی از سازهای زهی زخمهای
در ادامه مقاله "آلات موسیقی چیست؟" به سازهای بادی میپردازیم. اینها سازهایی هستند که به وجود آمدن صدا در آنها از دمیدن در جسمی رخ میدهد. به طور معمول با تعبیه سوراخهایی در این جسم و گرفتن و رها کردن آنها میتوان شاهد ایجاد صدای دلخواه از ساز شد.
از اولین آلات موسیقی میتوان به سازهای بادی اشاره کرد که ساخته دست بشر هستند. انسانهای قرون گذشته یاد گرفتند که تولید صدای بلند و بوقی مانند با دمیدن در مخروط، برگ یا شاخ حیوانات ممکن خواهد شد. از همین دانش استفاده کردند و سازهای بادی کنونی را ساختند.
سازهای بادی اولیه، ریشه سازهای بادی کنونی هستند که تقسیمبندی آنها به دو دسته چوبی و برنجی است؛ این تقسیمبندی از لحاظ ساختمان و چگونگی تولید صدا است.
اصطلاح "چوبی" یا "برنجی" به معنای این نیست که جنس ساز مورد نظر از چیست، بلکه این طبقهبندی مربوط به چگونگی و نحوه تولید صدا در دهنی آنها است. به عنوان مثال فلوت با این که بدنهای فلزی دارد، در دسته سازهای بادی چوبی قرار میگیرد.
در مثالی دیگر باید به فلوت ریکوردر اشاره کرد که ساخت آن از چوب بوده و در گذشته رایج بوده است و در حال حاضر برای آموزش موسیقی به کودکان تداول دارد، اما در دسته سازهای بادی چوبی قرار میگیرد.
الف) سازهای بادی چوبی بیزبانه یا بیقمیش: در این سازها به وسیله برخورد هوا با تیغه هوایی موجود در بدنه آنها، تولید صدا رخ میدهد. این سازها اغلب لوله یا مجرایی توخالی هستند که در آن ارتعاش ستونی از هوا در اثر دمیدن نوازنده در دهنی یا تیغه هوایی انجام خواهد شد.
ب) سازهای بادی چوبی زبانهدار یا با قمیش: تولید صدا در این سازها از طریق این فرآیند انجام میشود: دمیدن هوا و حرکت کردن و ارتعاشات بخش کوچکی از جنس نی یا پلاستیک (قمیش – زبانه). مانند کلارینت که انجام و اجرای نتهای مختلف و تغییر ارتفاع صدا در آن این گونه رخ میدهد که کلیدها یا حفره و سوراخهای هوایی (جهت بلند کردن و کوتاه کردن میزان طول لوله تشدید کننده) باز و بسته میشوند.
در بحث "آلات موسیقی چیست؟" نباید سازهای بادی برنجی را فراموش کرد. سابق بر این، ساخت سازهای بادی برنجی از مس بود، اما در حال حاضر ساخت آنها از برنج است. در این دسته از سازها از طریق لرزش سریع لبهای نوازنده در داخل کاسه دهنی، صدا تولید میشود. استفاده از سوردین در سازهای این خانواده برای تضعیف صدا و تغییر رنگ صوتی ساز انجام میشود. در این سازها، سوردین یک قطعه مخروطی از چوب یا پلاستیک است که محل قرارگیری آن در دهانه انتهایی ساز است.
یکی از اجزای مهمی که در مبحث "آلات موسیقی چیست؟" باید توضیح دهیم، سازهای کوبهای هستند. سازهای کوبهای یا پرکاشن را میتوان سازهایی دانست که تولید صدا در آنها از طریق تکان، ضربه، خراش، سایش یا هر اقدام دیگری که نوسان ایجاد کند، رخ خواهد داد.
وظیفه اصلی سازهای کوبهای اغلب این است که ضرب آهنگ (ریتم) را در متن آهنگ اجرا کند؛ اما این توانایی را نیز دارند که ملودی اجرا کنند. به احتمال زیاد پس از صدای انسان، قدیمیترین نوع ساز را میتوان سازهای کوبهای دانست. تقسیمبندی سازهای کوبهای در کل میتواند به دو دسته باشد که عبارت است از: سازهای کوبهای با کوک مشخص مانند بلز و سازهای کوبهای با کوک نامشخص مانند انواع طبل.
سازهایی که استفاده از صفحه کلید برای نواختن آنها در نظر گرفته میشود، سازهای صفحه کلیددار نامیده میشوند. پیانو را میتوان شناخته شدهترین این سازها معرفی کرد. در حال حاضر، مدلهای مختلف الکترونیکی این سازها در بازار رایج شده است.
تا به اینجا تا حدودی متوجه شدید که آلات موسیقی چیست؟ آلات موسیقی ایرانی به دو بخش کلی تقسیم میشوند. این دو بخش عبارت است از:
سازهای دستگاهی ایران: در ادامه به سازهای دستگاهی ایران اشاره خواهد شد.
سنتور را میتوان ساز زهی کوبهای دانست. رایجترین نوع سنتور (9 خرکی) 72 سیم دارد که تقسیمبندی آنها به دستههای 4 تایی و در 18 دسته انجام میشود.
تار ایرانی 6 سیم از جنس فلز دارد که به طور معمول کوک شدن سیمهای اول و دوم با هم و سیمهای سوم و چهارم نیز با هم خواهد بود. سیم پنجم هم صدای سیمهای اول و دوم است. کوک شدن سیم ششم یک اکتاو بمتر از سیمهای اول و دوم خواهد بود.
یکی دیگر از ابزارهای موسیقی که در مقاله "آلات موسیقی چیست؟" باید بیان کنیم، سه تار است. اجزای تشکیلدهنده ساز سه تار به تار شباهت دارد. سه تار 25 پرده قابل حرکت دارد که جنس آن از روده حیوانات یا ابریشم است. صدای آن ظریف و تا حدودی غمگین است و گستره صوتی آن نزدیک به 3 اکتاو است.
بربط از دیگر آلات موسیقی ایرانی است. بربط در زبان عربی، عود است. عود از سازهای قدیمی ایران به شمار میرود که 10 وتر دارد که کوک شدن آنها به صورت دو به دو با هم به طور هم صدا است.
یکی از آلات موسیقی ایرانی را میتوان سازی معرفی کرد که نام آن قانون است. این ساز نشسته است و در حالی که محل قرارگیری ضلع بزرگتر آن روی میز یا پاها به سوی نوازنده است، نواختن با دو انگشت سبابه دست راست و چپ مجهز به مضراب اجرا میشود.
هنگام نواختن این ساز، هوا از دهانه آن وارد میشود و ایجاد صداهای متفاوتی با انگشتگذاری روی سوراخها و تغییر فشار هوا رخ می دهد. این ساز مشهور تقریبا وسعتی معادل دو اکتاو و نیم دارد.
هنگام توضیح ادامه مبحث "آلات موسیقی چیست؟" به کمانچه میپردازیم. کمانچه در دسته آلات موسیقی ایرانی قرار میگیرد و به سازهای آرشهای مقید تعلق دارد. ساخت آن از استخوان، چوب، پوست و فلز است. تقریبا طولی معادل 75 سانتیمتر از پایه فلزی تا صراحی دارد. این ساز در حالت نشسته و به طور عمودی در دست چپ نوازنده نواخته میشود.
از سازهای زهی آرشهای مقید میتوان به قیچک اشاره کرد که با چوب، پوست و فلز ساخته میشود. استفاده از این ساز در موسیقی نواحی مختلف ایران مشاهده میشود و نواختن آن مانند ساز کمانچه است. ساز طولی حدود 56 سانتیمتر دارد. کوک سیمهای سوم و چهارم در مقامهای گوناگون میتوانند تغییر کنند.
تمبک یا تنبک، یکی از معروفترین آلات موسیقی ایرانی است. تمبک یکی از سازهای کوبهای است که ضرب، نام دیگر آن است. ساخت آن از چوب درخت گردو، افرا یا توت و در اندازههای مختلف خواهد بود؛ این فرآیند به صورت یک تکه در دو بخش تنه (حجیمتر) و نفیر (باریکتر) انجام میشود. به طور معمول تمبکهای ارکستر در اندازههای بزرگ است و همچنین در تک نوازیها در اندازه کوچک هستند.
سازها ابزارهای بسیار قدیمی هستند که استفاده از آنها از دیرباز برای تولید اصوات و موسیقی وجود داشته است. به همین دلیل، تقسیمبندی انواع سازهای موسیقی در دستهبندیهای بسیار مختلفی انجام میشود که آمیخته شدن آنها با فرهنگهای مختلف در طول زمان رخ داده است و سازهای مختلفی را ایجاد کرده است.
این مقاله به موضوع آلات موسیقی چیست؟ پرداختیم و مطالبی را در این زمینه به مخاطبان خود ارائه کردیم.
در ادامه به آدرس یک وب سایت اشاره شده است. این وب سایت مناسب برای افرادی است که کسب و کاری دارند. چنین افرادی که صاحبان مشاغل هستند، میتوانند به این وب سایت سر بزنند و مکان کسب و کار مورد نظر خود را در آن ثبت کنند. به این ترتیب مکان مربوط به کسب و کار برای افراد کاربر و مخاطب به نمایش در خواهد آمد.